سامورایی کیست | از فرهنگ و اصطلاحات تا شیوه سامورایی شدن!

تاریخ سامورایی ها در ژاپن

ریشه سامورایی ها به دوره هیان (Heian)، سال‌های بین ۷۹۴ تا ۱۱۸۵ میلادی، برمی‌گردد. در این دوران، اگرچه ژاپن توسط امپراتور اداره می‌شد، اما قدرت اصلی در دستان اشراف‌زادگان محلی و زمین‌داران بود. این افراد برای محافظت از ممالک خود و تحت سلطه درآوردن مردم بومی ایمیشی (Eimishi) در منطقه توهوکو، جنگجویان سامورایی را استخدام کردند. این جنگجویان مستقل از دولت بودند و به‌تدریج توانستند مهارت خود را در استفاده از سلاح و جنگاوری تقویت کنند.

در پی جنگ‌های داخلی میان سامورایی ها و حکومت، در نهایت زمین‌داران پیروز شدند و دولت نظامی جدیدی به رهبری شوگان یا فرمانده عالی نظامی در قرن ۱۲ میلادی تشکیل شد و سامورایی‌ها توانستند بیش از ۷۰۰ سال بر ژاپن حکومت کنند. سامورایی‌ ها دارای بالاترین درجه اجتماعی در طول دوره ادو بودند و بعد از آن‌ها کشاورزان، صنعتگران و بازرگانان در رده‌های پایین‌تر قرار می‌گرفتند. آن‌ها تنها کسانی بودند که اجازه حمل شمشیر را داشتند و توسط دایمیو یا اربابان فئودال خود برنج دریافت می‌کردند.

سامورایی ها علی رغم همه مزایا و امتیازاتی که داشتند، مجبور بودند در نقاط مشخصی، از جمله شهر‌های قلعه‌ای، زندگی کنند؛ شهرهایی با جاده‌های باریک، دیوار‌های خاکی، دروازه‌های بزرگ ورودی که برخی از آن‌ها مانند شهر کوچک کاکونوداته (Kakunodate) و کیت‌سوکی (Kitsuki) هنوز هم پابرجا است و گردشگران می‌توانند از آن‌ها بازدید کنند.

دوره حکومت ادو در ژاپن، دوره‌ای آرام و صلح‌‌آمیز بود و به‌تدریج اهمیت مهارت‌های زرمی کاهش یافت و بسیاری از سامورایی‌ها، معلم یا هنرمند شدند و یا به کار‌های اداری روی آوردند. سرانجام، دوران فئودالی ژاپن در سال ۱۸۶۸ میلادی به پایان رسید و طبقه سامورایی چند سال بعد از بین رفت و تنها فرهنگ و آئین آن‌ها به جا ماند.

ویژگی سامورایی ها

سامورایی ها زندگی خود را بر اساس آیین‌نامه اخلاقی بوشیدو (Bushido) بنا کرده‌ بودند. بوشیدو به معنای «راه جنگجو» است و مفاهیم آن تحت تأثیر آیین بودایی ذن است؛ مفاهیمی مانند وفاداری، عدالت، شجاعت، نظم و انضباط و رفتارهای محترمانه و آرمانی که به سامورایی ها یادآوری می‌کرد از قدرت برای حفظ صلح استفاده کنند.

سامورایی‌ ها علاوه بر مهارت بسیار بالایی که در شمشیر زنی و جنگیدن داشتند، انسان‌های باسواد و بافرهنگی هم بودند. در واقع سواد، هوش و ذکاوت آن‌ها باعث شده بود تا مهارت جنگیدن را بهتر از هر سرباز دیگری یاد بگیرند. مدیتیشن، تسلط بر ادبیات و هنر، حمایت از نقاشان و مجسمه‌سازان، تبحر در شعر‌سرایی و هنر «کنبو» یا «رقص شمشیر»، از دیگر ویژگی‌های یک سامورایی بود که او را در طبقه‌های بالای اجتماعی قرار می‌داد.

علاوه بر این، لباس‌های کیمونو‌ گشاد و جلیقه‌های راحت و متحرک به نام هیتاتار (Hitatare)، نماد سامورایی‌ ها بود؛ هرچه ابریشم لباس‌های یک سامورایی باکیفیت‌تر، یعنی جنگجوی بهتر. این لباس‌های فاخر معمولاً با زره پوشیده می‌شد و خودش یک اثر هنری به شمار می‌رفت.

فرهنگ سامورایی ها

همانطور که گفتیم، فرهنگ و آداب زندگی سامورایی‌ها تحت تاثیر آیین بوشیدو بود. فرهنگ بوشیدو، ۸ اصل اساسی داشت؛ عدالت، شجاعت، خیرخواهی، ادب، صداقت، شرافت، وفاداری و خویشتن‌داری. درستکاری یا عدالت، به‌نوعی مهم‌ترین و قوی‌ترین فضیلت بوشیدو است و قدرت فرد در تصمیم‌گیری در نوع اعمال و رفتارش را نشان می‌دهد. جالب است بدانید، سامورایی‌ها آنقدر به بوشیدو و ۸ اصل آن پایبند بودند که هرگاه احساس می‌کردند شرافت یا درستکاری آن‌ها در خطر است، خودکشی می‌کردند؛ عملی که خودش آداب مخصوصی داشت.

اگر این خودکشی با تصمیم خود سامورایی انجام می‌شد، سوپیوکو (Seppuku) نام داشت و اگر بزرگی به او دستور خودکشی می‌داد، هاراکیری می‌گفتند. این روش تنها مخصوص سامورایی‌ ها و طبقه بالای جامعه بود که با پاره‌ کردن شکم یا قطع کردن گردن، جان خود را می‌گرفتند.

هرچه سامورایی‌ها به اصول خود پایبند بودند، نینجاها دقیقاً برخلاف آن‌ها به هیچ اصول و آدابی اعتقاد نداشتند. نینجاها در ابتدا دهقان‌هایی بودند که برای گرفتن حقشان از فرماندهان نظامی قیام کردند، اما بعدها به مزدورها و افراد سرکش جامعه تبدیل شدند. اگرچه نام بعضی از آن‌ها، به‌عنوان اسطوره‌های نینجا ماندگار شده است.

امروزه شگفتی‌های بسیاری از مرام و مسلک و فرهنگ سامورایی‌ ها به جا مانده که می‌توان در جاذبه‌های دیدنی ژاپن در قلعه‌ها، اقامتگاه‌های تاریخی، موزه‌ها و حتی پارک‌های تفریحی دید.

زنان سامورایی

وقتی به فیلم‌های سامورایی و داستان‌های تاریخی که از آن دوران به جا مانده نگاه کنیم، کمتر کسی به وجود زنان سامورایی اشاره کرده است. اما زنان سامورایی که با نام «اونا-بوگیشا» (Onna-Bugeisha)، شناخته می‌شدند، اهمیت بسیار بالایی در میان سامورایی ها داشتند. زنان سامورایی مانند مردان سامورایی، همه آیین‌ها، قوانین و آموزش‌‌های سختگیرانه را از سر گذرانده و در هنر‌های جنگی و استفاده از نوعی سلاح سرد به نام ناگیناتا، تبحر خاصی داشتند. زنان سامورایی علاوه بر دفاع از خانواده، نقش بسیار مهمی در حفظ و تداوم فرهنگ سامورایی ایفا کردند.

رونین چیست و چه فرقی با سامورایی دارد؟

در کنار اسم سامورایی، نام رونین (Rōnin) هم دیده می‌شود. رونین‌ ها در واقع سامورایی هایی بودند که به دلایل سیاسی یا نبود وارث در خدمت اربابی (معروف به دایمیو) نبودند. این افراد برای گذراندن زندگی به‌صورت اجاره‌ای برای دیگران کار می‌کردند یا مربی جودو می‌شدند. گاهی هم در ازای سرپناه و غذا، از محصولات و جان روستایی‌ها در برابر راهزن‌ها محافظت می‌کردند.

یکی از معروف‌ترین داستان‌هایی که از رونین‌ها وجود دارد، چهل ۴۷ رونین یا حادثه آکو نام دارد. در این واقعه تاریخی که در قرن ۱۸ میلادی رخ داد، ۴۷ رونین پس از کشته شدن اربابشان، تلاش می‌کنند انتقام او را بگیرند. آن‌ها پس از نزدیک به ۲ سال مبارزه و جنگ، در نهایت موفق می‌شوند اربابی که رهبر آن‌ها را کشته بود، به قتل برسانند. این ۴۷ نفر در آخر با حکم شوگون سالاری، خودکشی (سپوکو) کرده و به زندگی خود پایان دادند.

رونین‌‌ ها کلاه مخصوصی داشتند که تا مقابل چشمشان می‌آمد. فلسفه‌ این کلاه‌های بلند آن بود که در زمان جنگ حریف نتواند از حرکات چشمان رونین، حرکت بعدی او را پیش‌بینی کند. همچنین، همیشه دستشان روی دسته شمشیر و آماده حمله بود.

جنگ سامورایی ها و سبک خاص آن‌ها

سامورایی‌ ها در جنگ‌های بسیاری شرکت کردند که وقایع آن در تاریخ ثبت شده است. اما جنگ سکیگاهارا (Sekigahara)، بزرگ‌ترین جنگ تاریخ فئودالی ژاپن بود و مهم‌ترین نبرد آن دوران به شمار می‌‌آید. سامورایی‌ ها در جنگ‌هایشان از تیر و کمان، شمشیر و زره استفاده می‌کردند و بعد‌ها تفنگ هم به سلاح‌های سامورایی اضافه شد. سامورایی ها هر بار قبل از شروع جنگ با دعا از خدایان جنگ می‌خواستند که پیروز شوند و پس از صرف غذایی مخصوص، زره و سلاح‌هایشان را می‌بستند. اگرچه سامورایی ها جنگجویان ماهری بودند، اما دوران حکومت ادو و سامورایی ها در ژاپن، با صلح و آرامش سپری شد و گاهی شمشیرزنان بزرگ با یکدیگر دوئل می‌کردند.

افسانه‌های زیادی درباره قدرت شمشیر و زره سامورایی ها وجود دارد. زره سامورایی ها یوری نام دارد و شمشیر یک سامورایی، جزوی از روح و فرهنگ این جنگجویان است. نام این شمشیر کاتانا (Katana)، به معنای شمشیر بزرگ بود و نزدیک به ۶۰ سانتی‌متر طول داشت.
کتاب پنج حلقه، یکی از معروف‌ترین کتاب‌هایی است که توسط شمشیرزن ژاپنی، میاموتو موساشی (Miyamoto Musashi) در قرن ۱۷ میلادی نوشته شده و ما را با هنرهای رزمی سامورایی آشنا می‌کند. موساشی خودش یک سامورایی بود که از هیچ حریفی شکست نخورد. این کتاب، توجه بسیاری را در شرق آسیا و سراسر جهان به خود جلب کرد و هنوز هم جزو کتاب‌های مهم و پرفروش جهان است.

اصطلاحات سامورایی

سامورایی نه‌تنها در ژاپن، بلکه در کشور‌ها و فرهنگ‌های دیگر هم شناخته شده است. احتمالاً بارها این ضرب‌المثل را که «برای یک سامورایی همه‌جا ژاپن است» شنیده‌اید. ضرب‌المثلی که کنایه از نترس‌بودن و مقابله با مشکلات در همه شرایط‌ها و موقعیت‌ها را دارد و به افراد شجاع، بی‌باک و محترمی اشاره می‌کند که برای موفقیت و حل کردن چالش‌ها هرگز دست از تلاش برنمی‌دارند و همیشه امیدوارانه پیش می‌روند.

اصطلاحات سامورایی دیگری نیز وجود دارد که به فرهنگ غنی آن‌ها اشاره می‌کند.

منظور از هفت روش سامورایی چیست؟

هفت روش سامورایی مستقیماً به فرهنگ و راه روش زندگی سامورایی‌ ها اشاره دارد. شاید واژه سامورایی برای بسیاری از ما تداعی‌کننده خشونت و جنگ و غارت باشد، اما حقیقت چیز دیگری است. روحیه سامورایی جامعه ژاپن را متحول کرد و هنوز که هنوز است، افراد بسیاری برای داشتن زندگی پربار و موفق سعی می‌کنند راه و رسم سامورایی ها را در پیش بگیرند. این هفت روش عبارتند از:

• کنین (Kenin): به معنای شکیبایی و استقامت
• شینن (Shinnen): به معنی اعتقاد و ایمان به خود
• شینکو (Shincho): رفتار محترمانه
• سیگی (Seigi): عدالت و انصاف
• سسی (Sessei): میانه‌روی و اعتدال
• جیزن (Jizen): سخاوتمندی و نیکوکاری
• کیبو (Kibo): امید و درک ارزش زندگی

چگونه یک سامورایی شویم؟

اما یکی از سوالاتی که برای برخی از علاقه‌مندان به فرهنگ سامورایی مطرح می‌شود، این است که چگونه یک سامورایی شویم؟

باید بدانید که برای تبدیل شدن به یک سامورایی، نه نیاز است جزو گروه یا فرقه خاصی باشید و نه ویژگی‌های عجیب و غریب داشته باشید. میراثی که از سامورایی‌ ها به‌جا مانده، نشان می‌دهد که تنها‌ راه سامورایی شدن، یاد‌گرفتن راه و رسم زندگی کردن با امید، عدالت، شجاعت، احترام، نیکوکاری و شکیبایی است. اینکه به خاطر بسپاریم زندگی ناپایدار است و حفظ شرافت در هر زمان و مکانی مهم‌تر از هر چیز دیگری است.

انجام‌دادن کار‌هایی مانند مدیتیشن، تمرین‌های خودآگاهی و پیروی از اصول بوشیدو ما را به زندگی و ارزش‌هایش نزدیک‌تر می‌کند و یاد‌گرفتن مهارت‌های مختلف به ما کمک می‌کند تا برای رشد فردی، نظم، انضباط و استمرار را به زندگیمان وارد کنیم.

میراث سامورایی‌ ها آنقدر مهم و ارزشمند است که مردم ژاپن سال‌ها برای حفظ و نمایش آن به جهانیان، برنامه‌های مختلفی را تدارک دیده‌اند؛ از حفاظت از مناطق زندگی سامورایی‌ ها گرفته تا نگهداری لباس‌ها، شمشیر و سلاح‌های آن‌ها در موزه‌ها و ایجاد پارک‌های موضوعی با تم تاریخی و معرفی سامورایی‌ها در جاهای دیدنی ژاپن. سفر به ژاپن با تور ژاپن بامبو اکوتور و شرکت در گشت‌های تاریخی، به شما این شانس را می‌دهد تا از نزدیک با شیوه زندگی سامورایی ها در صدها سال پیش و سختی‌هایی که در این راه کشیده‌اند، بیشتر آشنا شوید.

سوالات متداول درباره سامورایی و سامورایی ها