همه چیز درباره مردم اتیوپی | از اقوام اتیوپی تا زبان، دین و فرهنگ + عکس

تنوع اقوام اتیوپی

تصور کنید وارد کشوری می‌شوید که بیش از ۸۰ قوم مختلف در آن زندگی می‌کنند! هر کدام زبان، پوشش، موسیقی و حتی غذاهای مخصوص به خودشان را دارند. همین تنوع باعث شده اتیوپی مثل یک پازل رنگی باشد که هر تکه‌اش فرهنگ و داستانی تازه را روایت می‌کند. در ادامه، بخشی از مهمترین اقوام اتیوپی را معرفی می‌کنیم.

قوم اورومو؛ بزرگترین قوم اتیوپی

قوم اورومو (Oromo) بزرگ‌ترین قوم اتیوپی هستند و حدود یک‌سوم جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. اوروموها بیشتر کشاورز و دامدارند و زبانشان «آفان اورومو» پرکاربردترین زبان بومی کشور است. چیزی که آن‌ها را خاص می‌کند، روحیه‌ جمع‌گرایی و برابری است.

قوم آمهارا؛ قوم امپراتورهای قدرتمند

قوم آمهارا (Amhara) دومین قوم بزرگ اتیوپی هستند و حدود ۲۷٪ جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. زبان آن‌ها امهری (Amharic) است که به‌عنوان زبان رسمی کشور شناخته می‌شود و در سراسر اتیوپی کاربرد دارد. این قوم تاریخی طولانی و پرشکوه دارد؛ بسیاری از پادشاهان و امپراتوری‌های قدرتمند اتیوپی از دل همین مردم برخاسته‌اند. آمهاراها به کلیسای ارتدکس، هنر، معماری و آیین‌های مذهبی پایبندند و به همین دلیل، نقش پررنگی در شکل‌گیری هویت فرهنگی کشور ایفا کرده‌اند.

قوم سومالی با لباس‌های رنگارنگ

سومالی‌ها (Somali) حدود ۶٪ جمعیت اتیوپی را تشکیل می‌دهند و بیشتر در شرق کشور، نزدیک مرز سومالی، زندگی می‌کنند. آن‌ها مسلمان هستند و هنوز هم سبک زندگی‌شان تا حد زیادی عشایری و قبیله‌ای است. ساختار اجتماعی سومالی‌ها بر پایه طایفه و خانواده شکل گرفته و روابط خانوادگی در میانشان اهمیت زیادی دارد.

یکی از ویژگی‌های جالب این قوم، لباس‌های سنتی رنگارنگ و پرنقش آن‌هاست که با طرح‌های هندسی و پارچه‌های چشمگیر دوخته می‌شود. همین پوشش‌ها باعث شده فرهنگ سومالی یکی از دیدنی‌ترین جلوه‌های تنوع قومی در اتیوپی باشد.

قوم تیگرای؛ میراث‌دار آکسوم و کلیساهای لالیبلا

قوم تیگرای (Tigray) نیز حدود ۶٪ جمعیت اتیوپی را تشکیل می‌دهند و بیشتر در شمال کشور زندگی می‌کنند. زبان آن‌ها تیگرینیایی (Tigrinya) است و بیشترشان پیرو کلیسای ارتدکس هستند. این قوم به خاطر میراث تاریخی ارزشمندشان شهرت جهانی دارند. در سرزمین تیگرای می‌توانید کلیساهای سنگی لالیبلا را ببینید که در دل کوه‌ها تراشیده شده‌اند و هنوز هم محل عبادت هستند. همچنین، شهر باستانی آکسوم، که زمانی مرکز یکی از قدرتمندترین امپراتوری‌های آفریقا بوده، از مهم‌ترین آثار تاریخی مرتبط با این قوم است و نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

در جنوب کشور، قبایل دره اومو اتیوپی با رسوم منحصر‌به‌فرد، نقاشی‌های بدنی و رقص‌های آیینی‌شان شناخته می‌شوند و بخشی جذاب از تنوع فرهنگی اتیوپی را تشکیل می‌دهند.

سایر اقوام اتیوپی

علاوه بر ۴ قوم اصلی، اقوام دیگری هم در اتیوپی زندگی می‌کنند که هر کدام بخشی از فرهنگ این کشور را شکل داده‌اند:

• قوم سیداما (Sidama) در سرزمین‌های سرسبز و حاصلخیز جنوب اتیوپی زندگی می‌کنند و بیشتر به خاطر کشت قهوه شهرت دارند. جالب است بدانید قهوه‌ای که امروز در سراسر دنیا طرفدار دارد، ریشه‌اش به همین منطقه برمی‌گردد. در سیداما، قهوه فقط یک محصول کشاورزی نیست؛ بلکه بخشی از هویت فرهنگی مردم به شمار می‌رود.
• قوم گوراگه (Gurage) مردمی سخت‌کوش و بازرگان هستند که علاوه بر تجارت، به خاطر غذاهای محلی خوشمزه‌شان هم معروف‌اند. یکی از مشهورترین غذاهای این قوم، کیتفو (Kitfo) است؛ یک غذای سنتی از گوشت چرخ‌کرده تند و مزه‌دارشده که معمولا همراه با اینجرا (Injera)، نان ترش و محبوب اتیوپیایی سرو می‌شود.
• قوم ولایتا (Wolayta) به مهمان‌نوازی و خون‌گرمی معروف‌اند. اگر به جمع آن‌ها بروید، خیلی زود شما را مثل یکی از اعضای خانواده خود می‌پذیرند. موسیقی شاد و رقص‌های پرانرژی گروهی، بخش جدانشدنی از زندگی این قوم است. در جشن‌ها و آیین‌های محلی، همه با هم پایکوبی می‌کنند و فضای پرشور و هیجان‌انگیزی به وجود می‌آورند؛ تجربه‌ای که هر مسافر را جذب می‌کند.
• قوم آفار (Afar) در بیابان‌های داغ و خشک شمال شرقی اتیوپی زندگی می‌کنند و بیشتر به دامداری مشغول‌اند. شرایط سخت کویری باعث شده مردمان این قوم به شجاعت، استقامت و توانایی در سازگاری با طبیعت سخت معروف شوند. زندگی آن‌ها نشان می‌دهد که حتی در خشک‌ترین و دشوارترین سرزمین‌ها هم فرهنگ و هویت می‌تواند پررنگ و زنده باقی بماند.

سنت‌ها، زبان‌ها، جشن‌ها و سبک زندگی این اقوام، در کنار ۴ قوم اصلی، تصویری کامل و زنده از تنوع فرهنگی اتیوپی را می‌سازند.

دین و مذهب مردم اتیوپی

در کشور اتیوپی دین بخشی عمیق از هویت و زندگی روزمره مردم را تشکیل می‌دهد و تاثیر دین در فرهنگ مردم اتیوپی کاملا مشهود است. مسیحیان بیشترین جمعیت اتیوپی را تشکیل می‌دهند و ستون اصلی مذهبی و فرهنگی کشور به شمار می‌آیند. پس از آن، اسلام دومین دین پرطرفدار است و حدود ۳۱.۳٪ از جمعیت را شامل می‌شود. در مناطق جنوبی و جنوب‌غربی، نزدیک به ۲.۶٪ مردم پیرو آیین‌های سنتی و بومی هستند؛ آیین‌هایی که ریشه در پرستش ارواح طبیعت، مراسم شفابخشی و سنت‌های قبیله‌ای دارند. سایر ادیان، از جمله یهودیت، آیین بهایی و باورهای محلی دیگر، بخش اندکی از جمعیت کشور را در بر می‌گیرد.

زبان مردم اتیوپی

در کشور اتیوپی بیش از ۱۰۰ زبان زنده وجود دارد که هر کدام ریشه در تاریخ و قومیت خاصی دارند. زبان مردم اتیوپی به ۴ خانواده اصلی تقسیم می‌شوند:

• سامی
• کوشیتی
• اوموتی
• و نیلوتی.

در میان زبان‌های سامی، امهری (Amharic) زبان رسمی کشور است و تقریبا همه در اتیوپی آن را می‌فهمند. در شمال، مردم به تیگرینیایی (Tigrinya) صحبت می‌کنند و در مراسم مذهبی کلیسای ارتدکس هنوز هم از زبان باستانی گعِز (Ge’ez) استفاده می‌شود. در جنوب و شرق، زبان‌های دیگری به‌طور گسترده شنیده می‌شوند؛ مثل اورومو (Oromo) که پرگویش‌ترین زبان بومی کشور است، سومالی (Somali) و عفار (Afar). زبان‌های محلی دیگری هم مثل ولایتا (Wolaita) یا کوناما (Kunama) در بخش‌های خاصی از کشور رواج دارند.

نکته جالب این است که طبق قانون اساسی، همه این زبان‌ها رسمیت دارند، اما در زندگی روزمره مردم اتیوپی، بیش از همه امهری و اورومو را خواهید شنید. همین تنوع زبانی باعث می‌شود سفر به اتیوپی تجربه‌ای متفاوت باشد؛ چون در هر منطقه نه‌تنها با مردمی تازه، بلکه با زبانی تازه هم روبه‌رو می‌شوید.

پوشش مردم اتیوپی

لباس سنتی مردم اتیوپی بیش از هر چیز با رنگ سفید شناخته می‌شود. مردان معمولا شال‌ها و پتوهای نخی سبک به نام گابی (Gabi) روی شانه می‌اندازند و زنان پیراهن‌های سفید موسوم به کِمیس (Kemis) همراه با شال یا روسری باریک به نام نتلا (Netella) می‌پوشند. استفاده از نتلا به‌ویژه هنگام حضور در کلیساها اهمیت زیادی دارد و نشانه احترام به سنت‌ها و باورهای مذهبی مردم است.

البته پوشش مردم اتیوپی بسته به منطقه و شرایط جغرافیایی تغییر می‌کند. در شمال و مناطق مرتفع، جایی که بیشتر مسیحیان زندگی می‌کنند، لباس‌های سفید نخی همچنان رایج است و نمادی از پاکی و وقار به شمار می‌رود. اما هرچه به نواحی گرم و کم‌ارتفاع برویم، لباس‌ها جلوه‌ای رنگارنگ و متفاوت پیدا می‌کنند. مردم این مناطق لباس‌هایی از پارچه‌های ابریشمی، پنبه‌ای طرح‌دار یا حتی پوست دام می‌پوشند. در جنوب، به‌ویژه میان قبایل دره اومو، لباس‌ها بسیار رنگارنگ و پر نقش هستند و هر رنگ و طرح، پیام خاصی درباره جایگاه اجتماعی یا آیین‌های سنتی افراد دارد.

زنان اتیوپی

زنان در اتیوپی همواره در قلب خانواده و جامعه حضور داشته‌اند، اما جایگاه آن‌ها در سال‌های اخیر تغییرات زیادی کرده است. از یک سو، در بسیاری از جست‌وجوها و روایت‌های گردشگری، از زنان این کشور به‌عنوان زیباترین زنان اتیوپی یاد می‌شود؛ زنانی با زیبایی طبیعی، چشم‌های گیرا و وقاری خاص که در کنار پوشش‌های سنتی رنگارنگ، توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کنند. از سوی دیگر، زیبایی آن‌ها فقط در ظاهر نیست؛ زنان اتیوپی به سخت‌کوشی، استقامت و نقش پررنگ در حفظ سنت‌های خانوادگی و اجتماعی مشهورند.

امروز، زنان اتیوپی بیش از هر زمان دیگری در حال ورود به عرصه‌های تازه‌اند. در شهرهای بزرگ، حضور آن‌ها در دانشگاه‌ها، استارتاپ‌ها، نهادهای فرهنگی و حتی سیاست به‌وضوح دیده می‌شود؛ زنانی که نه‌تنها تحصیل‌کرده و حرفه‌ای هستند، بلکه الگوهای تازه‌ای از زنان پیشرو و مستقل را به جامعه معرفی می‌کنند. در حالی که در روستاها و قبایل هنوز هم زنان حافظان اصلی آداب و رسوم هستند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که بسیاری از زنان اتیوپیایی در حال باز تعریف نقش خود در جامعه‌اند؛ آن‌ها دیگر تنها به عنوان مادر یا همسر شناخته نمی‌شوند، بلکه الگوهای تازه‌ای مثل زن مستقل و خودکفا در حال شکل‌گیری است.

با این حال، چنین تغییراتی به یک اندازه همه‌گیر نشده است. در بسیاری از مناطق سنتی، باورهای مذهبی و ساختارهای اجتماعی هنوز محدودیت‌هایی برای زنان ایجاد می‌کند. اما همین تضادهاست که داستان زنان اتیوپی را خاص می‌کند؛ روایتی از ایستادگی، تغییر تدریجی و حرکت به سوی آینده‌ای که در آن نقش زن اتیوپیایی تنها به مادر یا همسر بودن خلاصه نمی‌شود.

عجیب‌ترین رسوم مردم اتیوپی

فرهنگ و سنت‌های اتیوپی پر از آیین‌هایی است که شاید در نگاه اول عجیب به نظر برسند، اما برای مردم این سرزمین بخشی جدایی‌ناپذیر از هویتشان محسوب می‌شود. در ادامه، با بعضی از معروف‌ترین و عجیب‌ترین رسوم اتیوپی آشنا می‌شویم.

• دادگاه ریش‌سفیدان و حل اختلافات با سنت‌های قبیله‌ای: در بسیاری از قبایل، حل اختلافات و مشکلات خانوادگی یا قبیله‌ای به جای دادگاه رسمی، توسط ریش‌سفیدان انجام می‌شود.
• ختنه سنتی در قبایل آفریقایی اتیوپی: در برخی قبایل آفریقایی اتیوپی، ختنه هنوز به عنوان یک آیین گذار نسل‌ها ادامه دارد. هرچند این رسم امروز با انتقادهای زیادی روبه‌رو است.
• آیین بلوغ قبیله هامِر با پریدن از روی گاوها: جوانان این قبیله برای اثبات بلوغ و ورود به دنیای مردانگی باید از روی ردیفی از گاوهای زنده بپرند؛ نمایشی پرهیجان که با آواز و رقص همراه است.
• کشیدن لب با دیسک‌های سفالی: زنان قبایل مورسی و سورما لب پایین خود را سوراخ می‌کنند و در آن دیسک‌های بزرگ سفالی می‌گذارند. هرچه دیسک بزرگ‌تر باشد، نشانه زیبایی و منزلت بالاتر است.
• نقاشی بدن و رقص‌های آیینی در قبیله سورما: مردان و زنان بدن خود را با رنگ‌های طبیعی نقاشی می‌کنند و با رقص‌های آیینی روح جمعی قبیله را زنده نگه می‌دارند.
• مراسم ازدواج در قبایل اتیوپی با مهریه خاص: در قبایل اتیوپی مهریه، بیشتر به شکل گاو یا دام تعیین می‌شود و ارزش خانواده عروس با تعداد دام‌ها سنجیده می‌شود.
• جشن تیمکَت (Timket) یا آیین غسل تعمید در آب‌های مقدس: یکی از باشکوه‌ترین آیین‌های مذهبی اتیوپی است که به یاد غسل تعمید حضرت مسیح در آب‌های مقدس برگزار می‌شود.
• زندگی آیینی در کلیساهای سنگی لالیبلا: در این کلیساهای هزار ساله که از مهم‌ترین جاهای دیدنی اتیوپی هستند، زندگی مذهبی هنوز جریان دارد و مراسم آیینی در دل صخره‌ها برپا می‌شود.
• باور به قدرت طبیعت و ارواح در قبایل سنتی: قبایل سنتی بر این باورند که ارواح و نیروهای طبیعت بر سرنوشت انسان‌ها اثر می‌گذارند و برای جلب رضایتشان آیین‌های خاصی برگزار می‌کنند.
• مراسم قهوه‌خوری: قهوه‌خوری در اتیوپی فقط نوشیدن یک فنجان قهوه نیست؛ آیینی اجتماعی است که با تفت‌دادن دانه‌ها، دم‌آوری تشریفاتی و تقسیم آن بین مهمانان انجام می‌شود.
• غذا خوردن دسته‌جمعی: مردم اغلب دور یک سفره می‌نشینند و با دست از یک ظرف مشترک غذا می‌خورند که نشانه‌ای از اتحاد و صمیمیت است.
• پوشش‌های سنتی و اهمیت رنگ‌ها در قبایل: لباس‌های قبایل با رنگ‌های تند و طرح‌های خاص دوخته می‌شوند که هر رنگ و نقش معنای ویژه‌ای دارد.
• آیین‌های شکار و جشن‌های قبیله‌ای: شکار برای برخی قبایل فقط تهیه غذا نیست؛ بلکه با مراسم شادی و جشن‌های جمعی همراه می‌شود.
• آداب تشییع و مراسم مرگ در برخی قبایل: قبایل مختلف آیین‌های ویژه‌ای برای بدرقه درگذشتگان دارند که از دعا و آواز گرفته تا رقص‌های خاص را شامل می‌شود.
• باورهای جادویی و آیین‌های شفابخشی سنتی: استفاده از دعا، طلسم و گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها هنوز هم در بسیاری از مناطق اتیوپی رواج دارد.
• رقص چوب (Donga): یکی از آیین‌های پرهیجان در قبیله سورما، مبارزه دوستانه با چوب‌های بلند است. جوانان در میدان روستا گرد هم می‌آیند و در حالی‌که اطرافیان با آواز و تشویق آن‌ها را همراهی می‌کنند، با شور و انرژی به رقابت می‌پردازند. این رقص نمادی از قدرت، شجاعت و ورود به دنیای مردانگی است.
• مسابقه آواز و شعر بداهه: در میان مردم قبیله کونسو، هنر کلام ارزش بالایی دارد. در مراسم‌ها، افراد به‌صورت بداهه شعر می‌سرایند و آواز می‌خوانند.
• آیین چشم‌زخم‌گیری مذهبی: باور به چشم‌زخم در بسیاری از قبایل اتیوپی ریشه‌ای عمیق دارد. برای رفع یا پیشگیری از آن، آیین‌هایی همچون دعاخوانی، استفاده از طلسم‌ها یا شست‌وشو با آب مقدس انجام می‌شود. این مراسم ترکیبی از باورهای مذهبی و فرهنگی است که نشان‌دهنده ایمان مردم به نیروهای ماورایی است.
• آیین نوشیدن خون گاو: در برخی قبایل مانند قبایل بورنا و هامر، خون تازه گاو با شیر یا خرما مخلوط و نوشیده می‌شود! این رسم بیشتر جنبه آیینی دارد و بیانگر پیوند عمیق مردم با دامداری و جایگاه حیاتی دام‌ها در زندگی روزمره است. این آیین هنوز هم بخشی از سبک زندگی عشایر به شمار می‌رود.
• دزدیدن عروس: در سنت‌های قدیمی قوم آمهرا و تگرای، ازدواج با «دزدیدن عروس» آغاز می‌شد. خانواده داماد به‌طور نمادین عروس را می‌ربودند و بعد از آن، گفتگوها درباره مهریه و توافق بین دو خانواده شکل می‌گرفت. امروزه این رسم بیشتر به‌صورت آیینی و نمایشی انجام می‌شود و جنبه فرهنگی دارد.
• رقص داماد با شاخ گاو: در مراسم عروسی قبیله کونسو، داماد شاخ گاوی را در دست می‌گیرد و با حرکات پرانرژی می‌رقصد. این رقص نمادی از قدرت، باروری و توانایی مرد در آغاز زندگی مشترک است.
• عید مسکل (Meskel): این مراسم، یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های مذهبی اتیوپی است که به یاد یافتن «صلیب مقدس» برگزار می‌شود. در این روز، مردم در میدان‌های شهر گرد هم می‌آیند، آتش‌های بزرگی روشن و با رقص، موسیقی و دعا شادی خود را ابراز می‌کنند.
• ازدواج با درخت: در برخی مناطق اتیوپی، مراسم نمادین ازدواج با درخت برای طلب باروری یا رفع نحسی برگزار می‌شود.
• غذا دادن به کفتارها: یکی از رسوم خاص و کهن شهر تاریخی هراره، غذا دادن شبانه به کفتارهای وحشی است. مردم باور دارند این کار خوش‌یمنی می‌آورد و از بلایا جلوگیری می‌کند.

آداب روزمره مردم اتیوپی

زندگی روزانه در اتیوپی ترکیبی از سادگی و آیین‌های ریشه‌دار است. مردم روزشان را معمولا با نان اینجرا (Injera) و یک خوراک محلی آغاز می‌کنند و عصرها هم دور هم جمع می‌شوند تا چای یا قهوه بنوشند. مراسم قهوه حتی در زندگی روزمره هم اهمیت زیادی دارد و فرصتی برای گفت‌وگو، رفع خستگی و تقویت روابط خانوادگی است.

در خیابان‌ها و روستاها، سلام کردن و احوال‌پرسی نشانه احترام و ادب است. مردم اتیوپی اغلب با صمیمیت و لبخند با یکدیگر برخورد می‌کنند و مهمان را به گرمی می‌پذیرند. همین مهمان‌نوازی یکی از ویژگی‌های بارز فرهنگ اتیوپی است که در زندگی روزمره به‌خوبی دیده می‌شود. غذا خوردن دسته‌جمعی نیز بخشی جدا نشدنی از سبک زندگی مردم اتیوپی است؛ یک سینی بزرگ وسط سفره گذاشته می‌شود و همه با دست از یک ظرف مشترک غذا می‌خورند.

در زندگی روزمره، پوشش مردم اتیوپی ساده و هماهنگ با شرایط اقلیمی است. در مناطق شهری مثل آدیس آبابا، بسیاری از مردم لباس‌های مدرن می‌پوشند، اما در روستاها هنوز هم پوشاک سنتی اتیوپی رایج است. مردان اغلب از لباس‌های نخی و راحت استفاده می‌کنند و زنان بسته به موقعیت، شال یا روسری‌های رنگی به سر دارند. در مراسم مذهبی یا جشن‌های محلی، لباس‌ها پررنگ‌تر و با گلدوزی‌های زیباتر همراه می‌شوند و همین تفاوت، پوشش را از یک نیاز روزمره به بخشی از هویت فرهنگی مردم اتیوپی تبدیل می‌کند.

آشنایی با فرهنگ مردم اتیوپی همراه بامبو اکوتور

سفر به اتیوپی، مثل ورق‌زدن کتابی پر از داستان‌های کهن است؛ سرزمینی که فرهنگ مردم اتیوپی در آن با تاریخ، مذهب و آیین‌های قبیله‌ای گره خورده است. هر گوشه از این کشور تصویری تازه از زندگی به شما نشان می‌دهد؛ از آیین‌های پرشور کلیساهای سنگی گرفته تا رقص‌های رنگارنگ قبایل جنوب.

در اتیوپی هر قبیله، هر جشن و هر شهر داستان منحصربه‌فرد خودش را دارد. در جنوب، قبایل دره اومو با رقص‌ها، نقاشی‌های بدنی و آیین‌های سنتی شناخته می‌شوند؛ در شمال، کلیساهای سنگی لالیبلا و شهر باستانی آکسوم شکوه تاریخ این سرزمین را روایت می‌کنند. در پایتخت اتیوپی یعنی شهر آدیس آبابا هم می‌توانید با دیدن فسیل معروف «لوسی» سفری به آغاز تاریخ بشر داشته باشید. با تور اتیوپی بامبو اکوتور می‌توانید این داستان‌ها را از نزدیک لمس کنید و خاطره‌ای فراموش‌نشدنی از سفر به اتیوپی رقم بزنید. اگر با ما همراه نه تنها نگران برنامه‌ریزی برای سفر خود نخواهید بود، بلکه دغدغه دریافت ویزای توریستی اتیوپی را نیز نخواهید داشت.