تبت کجاست؟ تاریخچه + جغرافیا + معرفی دالایی لاما

قبل از هر چیزی باید بدانید تبت کجاست، تبت منطقه‌ای خودمختار در غرب چین است که در گذشته کشوری مستقل بوده است. این منطقه روی فلات تبت، مرتفع‌ترین فلات جهان، قرار دارد. در سال 1950، ارتش چین به تبت حمله کرد و آن را ضمیمه خاک خود نمود و امروزه یکی از جاذبه‌ های دیدنی چین به حساب می‌آید.

تاریخچه تبت

فلات تبت از زمان‌های بسیار قدیم مسکونی بوده است، اما تا قرن هفتم میلادی و ایجاد خط تبتی، بیشتر تاریخ آن ثبت نشده باقی مانده بود. در واقع تبت ارتفاعی به اندازه 4.900 متر از سطح دریا دارد و یکی از مرتفع‌ترین مناطق بر روی کره زمین شناخته می‌شود و همین دلیل باعث شد تا به نام بام دنیا، مشهور شود. در گذشته تبت را با نام لهاسا می‌شناختند و کشوری بود دارای استقلال که در سال 1950 به دست چین تصرف شد. در ادامه توضیحی کامل از تاریخچه تبت تا با الان را به شما توضیح می‌دهیم : 

• • پادشاهی ژانگژونگ (حدود 500 قبل از میلاد تا 625 میلادی): این پادشاهی به عنوان پیش‌زمینه پادشاهی‌های بعدی تبت و بنیانگذار مذهب بون شناخته می‌شود.
  • امپراتوری تبت (قرن 7 تا 9 میلادی): در این دوره، تبت به یکی از قدرتمندترین مملکت‌های مرکز آسیا تبدیل شد. سونگتسن گامپو، نخستین پادشاه تبت متحد، این امپراتوری را بنیان نهاد.
  • دوره تجزیه (قرن 9 تا 10 میلادی): پس از سقوط امپراتوری، تبت دوره‌ای از تشتت سیاسی را تجربه کرد.
  • احیای بودایی (قرن 10 تا 12 میلادی): در این دوره، سه مورد از چهار مکتب اصلی بودیسم تبتی توسعه یافتند.

• دوره حکومت مغول و سلسله یوان (قرن 13 و 14 میلادی)

• دوره استقلال نسبی (قرن 14 تا 17 میلادی): تبت توسط خاندان‌های اشرافی اداره می‌شد.

• پادشاهی گوگه (اواسط قرن 10 تا اوایل قرن 17 میلادی): این پادشاهی بر تبت غربی حکومت می‌کرد و به گسترش بودیسم پرداخت.

• حکومت دالایی لاماها (از قرن 17 میلادی): با کمک خانات خوشوت، دالایی لاما به رهبر دولت تبدیل شد.

• دوره معاصر: در سال 1950، جمهوری خلق چین کنترل تبت را به دست گرفت و در سال 1959، دالایی لامای چهاردهم به هند تبعید شد.

موقعیت جغرافیایی و زبان تبت

تبت بین چین و هند قرار دارد. رشته کوه‌های گسترده در شرق فلات تبت، مرز آن را با سرزمین چین مشخص می‌کند، و رشته کوه‌های هیمالیا در جمهوری‌های نپال و هند، این فلات را از شبه قاره در جنوب جدا می‌کند. تبت “بام جهان” و “سرزمین برف‌ها” نامیده شده است. زبان مردم تبت از خانواده زبانی تبتی-برمه است. این خانواده زبانی شامل چندین زبان مختلف است که در مناطق مختلف تبت، کشور چین، بوتان و کشورهای همسایه صحبت می‌شود. 

در واقع زبان تبتی زبانی است که در آن کلمات ساختار ساده‌ای دارند. این زبان دارای الفبای ویژه خود است که از حروف مختلف تشکیل شده و از راست به چپ نوشته می‌شود. زبان تبتی دارای چهار لهجه اصلی است که در مناطق مختلف تبت مورد استفاده قرار می‌گیرند. این لهجه‌ها گاهی تا حدی با یکدیگر متفاوت هستند. ساختار دستوری زبان تبتی به گونه‌ای است که فعل در انتهای جمله قرار می‌گیرد و صفات و قیدها پیش از اسم قرار می‌گیرند.

لوکیشن و موقعیت تبت

کوه‌ها و رودخانه‌های تبت

تبت دارای برخی از بلندترین کوه‌های جهان است که تعدادی از آن‌ها در فهرست قله‌های 8 هزار متری برتر قرار دارند. قله اورست که در مرز نپال قرار دارد، با ارتفاع 8848.86 متر (29032 فوت) بلندترین کوه روی زمین است. برخی دیگر از کوه‌ها و رودخانه‌های دیدنی برای سفر به تبت : 

• کوه کایلاش: کوهی مقدس برای هندوها و تبتی‌ها

• رودخانه‌های اصلی که از فلات تبت سرچشمه می‌گیرند: یانگ تسه، رودخانه زرد، رود سند، مکونگ، گنگ، سالوین، یارلونگ تسانگپو (براهماپوترا)

* نکات مهم: یارلونگ تسانگپو گرند کانیون یکی از عمیق‌ترین و طولانی‌ترین دره‌های جهان است و تبت “برج آب” آسیا نامیده می‌شود و چین سرمایه‌گذاری زیادی در پروژه‌های آبی آن انجام می‌دهد. رودخانه‌های ایندوس و برهماپوترا از نزدیکی دریاچه مپام یومکو در غرب تبت سرچشمه می‌گیرند.

• دریاچه‌های مهم تبت: چینگهای (بزرگترین دریاچه چین)، ماناساروار، نامتسو، پانگونگ تسو، یامدروک، سیلینگ، لامو لا-تسو و چندین دریاچه دیگر

اقلیم تبت

• • آب و هوای عمومی: اقلیم تبت عمدتاً خشک است، با میانگین بارش سالانه حدود 46 سانتی‌متر (18 اینچ). 9 ماه از سال آب و هوا به شدت خشک است و بارش‌ها عمدتاً در ماه‌های تابستان رخ می‌دهد.

• تفاوت‌های منطقه‌ای:

1 . مناطق غربی: سردتر، با پوشش گیاهی کم و بادهای شدید

2 . تبت شرقی: تحت تأثیر نسبی بادهای موسمی هند

3 . تبت شمالی: تابستان‌های گرم و زمستان‌های بسیار سرد

• دما: تغییرات دمایی روزانه بیشتر از تغییرات فصلی است. در لهاسا (ارتفاع 3650 متری): حداکثر دما 30 درجه سانتیگراد و حداقل -19 درجه سانتیگراد

• بارش: کوه‌های هیمالیا مانع ورود بادهای موسمی از جنوب می‌شوند. میزان بارش از جنوب به شمال کاهش می‌یابد.

• رطوبت و مه: رطوبت پایین است و مه تقریباً وجود ندارد.

• تاثیر ارتفاع: خط برف دائمی در هیمالیا حدود 4800 متر و در کوه‌های شمالی حدود 6100 متر است.

ویژگی‌های خاص: به دلیل هوای خشک و خنک، غلات را می‌توان تا 60 سال نگهداری کرد. گوشت خام خشک شده و کره را می‌توان بیش از یک سال حفظ کرد. این شرایط اقلیمی خاص، تأثیر عمیقی بر زندگی، کشاورزی و فرهنگ مردم تبت گذاشته است.

جمعیت و مردم تبت

1 . جمعیت و پراکندگی: جمعیت کل مردم تبتی حدود 7.8 میلیون نفر است. اکثریت (حدود 7.5 میلیون نفر) در منطقه خودمختار تبت و سایر مناطق چین زندگی می‌کنند. جوامع قابل توجهی از تبتی‌ها در هند، نپال، بوتان و کشورهای غربی مانند آمریکا و کانادا نیز وجود دارند.

2 . زبان و فرهنگ: زبان اصلی مردم تبت، زبان تبتی است که به خانواده زبانی سینو-تبتی تعلق دارد. فرهنگ تبتی بسیار غنی و متنوع است، شامل آداب و رسوم خاص، هنر، موسیقی و رقص.

3 . مذهب: اکثر مردم تبت پیرو بودیسم تبتی هستند و دین بون نیز در میان برخی از تبتی‌ها رواج دارد.

4 . شرایط زندگی: بسیاری از مردم بومی تبت در شرایط سخت اقتصادی زندگی می‌کنند و کشاورزی و دامداری از مشاغل اصلی در مناطق روستایی است.

5 . چالش‌های سیاسی و فرهنگی: از زمان الحاق تبت به چین در سال 1950، تنش‌هایی بین دولت چین و مردم تبت وجود داشته است. بسیاری از تبتی‌ها نگران از بین رفتن فرهنگ و هویت بومی خود هستند.

6 . سنت‌ها و آداب: مردم تبت دارای آداب و رسوم منحصر به فردی هستند، از جمله روش‌های خاص تدفین و مراسم مذهبی. غذای سنتی تسامپا نقش مهمی در فرهنگ و هویت تبتی دارد.

داستان ماقبل تاریخ تبت

برخی داده‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه در زمانی که هند برای اولین بار مسکونی شد، یعنی نیم میلیون سال پیش، از تبت عبور کرده‌اند. آثار دست و پا نشان می‌دهد که انسان‌نماها 169,000 تا 226,000 سال پیش در فلات تبت در ارتفاع بیش از 4,000 متر از سطح دریا حضور داشته‌اند. 

انسان‌های مدرن حداقل بیست و یک هزار سال پیش فلات تبت را مسکونی کردند. این جمعیت حدود 3000 سال پیش عمدتاً توسط مهاجران نوسنگی از شمال چین جایگزین شد. با این حال، “تداوم ژنتیکی نسبی بین ساکنان پارینه‌سنگی و جمعیت‌های معاصر تبتی” وجود دارد. 

بناهای سنگی عظیم در سراسر فلات تبت پراکنده‌اند و ممکن است در پرستش نیاکان مورد استفاده قرار گرفته باشند. اخیراً قلعه‌های تپه‌ای و مجموعه‌های تدفینی عصر آهن پیش از تاریخ در فلات تبت کشف شده‌اند، اما موقعیت دورافتاده و ارتفاع بالا، تحقیقات باستان‌شناسی را دشوار می‌کند.

اولین دالایی لاما که بود چه کرد؟

ارتباط با مغول‌ها: آلتان خان، پادشاه مغول‌های تومد، نقش کلیدی در ظهور عنوان دالایی لاما داشت.

او سونام گیاتسو، رهبر مکتب گلوگپا، را در سال‌های 1569 و 1578 به مغولستان دعوت کرد.

دیدار تاریخی: سونام گیاتسو دعوت دوم را پذیرفت و در کوکو خوتان (هوهات) با آلتان خان ملاقات کرد.

در این دیدار، سونام گیاتسو به جمعیت زیادی آموزش داد.

اعطای عنوان دالایی لاما: آلتان خان عنوان “دالایی لاما” را به سونام گیاتسو اعطا کرد. “دالایی” در زبان مغولی به معنای “اقیانوس” است که معادل “گیاتسو” در تبتی است.

ادعای تناسخ: سونام گیاتسو خود را تناسخ فاگپا، راهب تبتی که کوبلای خان را به بودیسم گرواند، معرفی کرد. آلتان خان نیز به عنوان تناسخ کوبلای خان معرفی شد.

تاثیرات: این ارتباط منجر به گسترش استفاده از ایدئولوژی بودایی در میان اشراف مغول شد. تبدیل گسترده مغول‌ها به بودیسم در دهه 1630 اتفاق افتاد.

تداوم ارتباط: یونتن گیاتسو، چهارمین دالایی لاما، نوه آلتان خان بود. این رویدادها نقطه عطفی در تاریخ تبت و مغولستان بود و منجر به تقویت موقعیت مکتب گلوگپا و ایجاد نهاد دالایی لاما شد.

نکات مهم در مورد دالایی لاما فعلی

دالایی لاما عنوانی است که به رهبر معنوی و سیاسی بودائیان تبت داده می‌شود. مهمترین نکات درباره دالایی لاما عبارتند از:

دالایی لامای فعلی، تنزین گیاتسو، چهاردهمین دالایی لاما است که در سال 1935 متولد شد. او در سال 1950 و در سن 15 سالگی به عنوان رهبر سیاسی تبت منصوب شد، درست زمانی که چین به تبت حمله کرد.

در سال 1959 پس از شکست قیام تبت علیه چین، به هند تبعید شد و از آن زمان در تبعید زندگی می‌کند. دالایی لاما تلاش‌های زیادی برای حفظ فرهنگ و هویت تبتی و همچنین ترویج صلح و عدم خشونت انجام داده است.

او در سال 1989 جایزه صلح نوبل را دریافت کرد. دالایی لاما به عنوان نماد مقاومت مسالمت‌آمیز تبت در برابر حاکمیت چین شناخته می‌شود. او تلاش کرده است تا بودیسم تبتی را با علم مدرن و ارزش‌های جهانی سازگار کند.

دالایی لاما به عنوان یک رهبر معنوی جهانی شناخته می‌شود و سخنرانی‌های زیادی در سراسر جهان انجام داده است. او همچنان برای خودمختاری تبت (نه استقلال کامل) تلاش می‌کند، اگرچه چین او را متهم به جدایی‌طلبی می‌کند. دالایی لاما نقش مهمی در معرفی و گسترش فلسفه و تعالیم بودایی در غرب داشته است.

لوکیشن‌ها و جاهای دیدنی معروف تبت

1 . بیس کمپ اورست

بیس کمپ اورست، یکی از مهم‌ترین اردوگاه‌های کوهنوردان و کاوشگران قله اورست است. این بیس کمپ در ارتفاع حدود 5,364 متری (17,600 فوت) در دامنه جنوبی کوه اورست واقع شده است.

2 . معبد جوخانگ | Jokhang, the holiest Buddhist temple 

جوخانگ در شهر لهاسا، پایتخت تبت، واقع شده است. این معبد بودایی به عنوان “قلب تبت” و مهم‌ترین مکان زیارتی برای بوداییان تبتی شناخته می‌شود.

1 . کاخ پوتالا | Potala Palace

این کاخ باشکوه که به عنوان نماد تبت شناخته می‌شود، اقامتگاه سابق دالایی لاما بوده است. کاخ پوتالا شامل دو بخش اصلی کاخ سفید و کاخ سرخ است و دارای بیش از هزار اتاق، مجسمه‌ها و آثار هنری ارزشمند می‌باشد.

2 . موزه تبت

این موزه که در غرب شهر لهاسا قرار دارد، اولین موزه مدرن تبت است که در سال 1999 افتتاح شد. موزه تبت با مساحتی بیش از 53 هزار متر مربع، مجموعه‌ای از آثار تاریخی، هنری و فرهنگی تبت را به نمایش می‌گذارد.

3 . معبد گل رز وحشی (سرا) | Complex of sera

این معبد که در 2 کیلومتری شمال لهاسا واقع شده، یکی از معابد اصلی تبت است و بیش از سه هزار راهب در آن زندگی می‌کنند.

4 . شهر چشمه‌های آب گرم (یانگ جین)

 این شهر در 90 کیلومتری شمال غرب لهاسا قرار دارد و به خاطر چشمه‌های آب گرم با خواص درمانی معروف است. از این چشمه‌ها همچنین برای تولید برق استفاده می‌شود.

5 . پارک نوربولینکا | Norbulingka Palace

 این پارک که به عنوان اولین و بهترین پارک تبت شناخته می‌شود، در اطراف عمارت تاریخی نوربولینکا قرار دارد. عمارت نوربولینکا که قدمتش به سال 1755 برمی‌گردد، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

6 . دریاچه نمتسو

 این دریاچه یکی از زیباترین مناظر طبیعی تبت را ارائه می‌دهد و مکانی مقدس برای بودائیان محسوب می‌شود.

7 . Tashi Lhunpo Monastery

این صومعه در سال 1447 میلادی توسط دولو گیاتسو، پنجمین دالایی لاما، تأسیس شد. Tashi Lhunpo دارای معماری منحصربه‌فرد تبتی با ترکیبی از سبک‌های معماری چینی و هندی است. این مجموعه شامل چندین معبد، کتابخانه و مکان‌های آموزشی است.

8 . دریاچه  Yamdrok Lake

Yamdrok Lake یکی از زیباترین و مقدس‌ترین دریاچه‌های تبت است. Yamdrok Lake در جنوب غربی تبت، در نزدیکی شهر شیگاتسه واقع شده است. این دریاچه در ارتفاع 4441 متری از سطح دریا قرار دارد. در فرهنگ و اعتقادات بودایی تبت، Yamdrok Lake به عنوان یکی از چهار دریاچه مقدس شناخته می‌شود. این دریاچه به عنوان محل زندگی یک روح شناخته می‌شود و از آن به عنوان یک نماد مذهبی بودایی استفاده می‌شود.

نتیجه‌گیری نهایی بامبو اکوتور

در این مقاله بامبو اکوتور، به معرفی کشور چند هزار ساله تبت، فرهنگ مردم، زبان و تاریخچه کامل آن پرداختیم که اگر به این کشور زیبا سفر کردید، با آن کاملا آشنا باشید.